Muzeum Podkarpackie w Krośnie zaprasza na wystawę czasową pt. OBOK ORŁA ZNAK POGONI. W 160. ROCZNICĘ WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO. Wernisaż wystawy odbędzie się 20 grudnia (wtorek) o godz. 17.00 Pałacu Biskupim przy ul. J. Piłsudskiego 16.

Wystawa została przygotowana ze zbiorów: Muzeum Podkarpackiego w Krośnie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Krakowa, Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Regionalnego w Siedlcach, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Muzeum Kultury Szlacheckiej w Kopytowej.

22 stycznia 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe, narodowy zryw skierowany przeciwko jednemu z zaborców – Cesarstwu Rosyjskiemu. Trwało aż do jesieni 1864 r. Powstanie styczniowe było największym w dziejach Polski zrywem narodowym, na który złożyło się ponad 1200 bitew i potyczek. Wzięło w nich udział ponad 200 tysięcy powstańców, skupionych w licznych oddziałach.

Narastająca rusyfikacja i łamanie prawa wywoływały opór społeczny i powodowały zakładanie tajnych organizacji patriotycznych i spiskowych. Do aktywizacji niepodległościowych działań pobudziła Polaków m.in. klęska Rosji w wojnie krymskiej. Niestety, kolejne manifestacje w rocznice narodowe były krwawo pacyfikowane. W 1861 r. wprowadzono nawet stan wojenny, najpierw na Litwie, później w Królestwie Polskim. Zapowiedziano też pobór do carskiego wojska, który miał objąć 12 tysięcy mężczyzn związanych z organizacjami konspiracyjnymi radykalnego obozu „czerwonych”. W 1862 r. powstał Centralny Komitet Narodowy, który zapowiedział reformy społeczne, powołał policję, zaczął zbierać podatki przeznaczone na zakup broni.

Działaniami powstańczymi kierowali dyktatorzy powoływani przez Rząd Narodowy. Byli to kolejno Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz i Romuald Traugutt, którego stracono na stokach warszawskiej Cytadeli.

Rosyjska przewaga militarna, terror, publiczne egzekucje, rzezie ludności cywilnej i brak zainteresowania powstaniem ze strony dużej części chłopów przyczyniły się do jego upadku. W walkach zginęło kilkadziesiąt tysięcy powstańców, jeszcze więcej zesłano na katorgę za Ural. W 1867 r. zniesiono autonomię Królestwa Polskiego, językiem urzędowym i wykładowym w szkołach stał się rosyjski. Konfiskowano majątki klasztorne i szlacheckie, wystawiano je na licytację.

Odpowiedzią na terror Rosji był polski program pracy organicznej. Skoncentrował działalność Polaków na gospodarce i na tworzeniu nowoczesnych, masowych partii politycznych. To właśnie Polska Partia Socjalistyczna z Józefem Piłsudskim, dla którego powstanie styczniowe było mitem założycielskim antycarskiej aktywności, oraz Narodowa Demokracja z Romanem Dmowskim na czele, doprowadziły ostatecznie do odzyskania niepodległości w 1918 r. Powstańcze struktury konspiracyjne stały się wzorem dla polskiego Państwa Podziemnego w czasie drugiej wojny światowej.

Wystawa „Obok Orła znak Pogoni. W 160. rocznicę wybuchu powstania styczniowego” będzie czynna w Muzeum Podkarpackim w Krośnie od grudnia 2022 r. do końca marca 2023 r. Ma ona charakter edukacyjny, ale nie sposób pominąć jej walorów kulturowych – zaprezentowano na niej wiele ciekawych zabytków z tamtego okresu, począwszy od upadku I Rzeczypospolitej aż do początków XX w. Oprócz wątku ogólnopolskiego w szerokim aspekcie została zaprezentowana także historia krośnian, którzy walczyli na rzecz niepodległej Polski.

Kurator wystawy: Łukasz Kyc
Współpraca merytoryczna: Paweł Kasprzyk
Opracowanie graficzne: Julia Komornicka
Współpraca: Katarzyna Krępulec-Nowak, Edward Frydrych, Dział Obsługi Zwiedzających
Nadzór konserwatorski: Tomasz Kopacz