Są takie imprezy, bez których trudno wyobrazić sobie roczny kalendarz kulturalny. Do nich z pewnością należy Festiwal Nocne Teatralia Strachy, powracający na Podkarpacie z każdym końcem lata. W dniach 8-10 września 2022 już po raz piętnasty Krosno ulegnie magii niezapomnianych, artystycznych wrażeń, tym razem skupionych wokół hasła przewodniego: Sztuka myśli. Jakie wydarzenia i atrakcje czekają tych, którzy przybędą na nadchodzącą edycję Strachów?

Festiwal Sztuk Alternatywnych z ponad 15-letnią historią
Jest 2008 rok. Grupka krośnieńskich licealistów (choć niedługo ich studenckie plany powiodą ich w różne strony Polski), zapalonych miłośników sztuki alternatywnej z Teatru s.tr.a.c.h., wpada na pomysł stworzenia w swoim rodzinnym mieście festiwalu skupiającego rozmaite teatry niezależne. Jeszcze w tym samym roku, dzięki pomocy Regionalnego Centrum Kultur Pogranicza (RCKP), organizują jednodniowe, trwające do późna wydarzenie, przepełnione wyjątkowymi spektaklami scenicznymi oraz animacjami, wykonywanymi wśród widzów oczekujących na kolejne przedstawienia. Pierwsze Nocne Teatralia Strachy zaskoczyły nie tylko atrakcyjnym programem, ale i zaproszeniem do jak najbliższego, intensywnego i autentycznego kontaktu ze sztuką.
Mamy rok 2022. I zdecydowanie inne Strachy, niż te sprzed ponad dekady. Ich formuła – z racji żywego zainteresowania różnymi formami aktywności twórczej – w kolejnych latach była wciąż rozwijana. Zaowocowała powstaniem Festiwalu Sztuk Alternatywnych, inspirującej przestrzeni dzielonej nie tylko z teatrem offowym, ale również malarstwem, grafiką, rzeźbą, fotografią, muzyką czy filmem. Dziś to 3-dniowa, kulturalna uczta, wykraczająca poza mury RCKP, śmiało opanowująca krośnieński Rynek oraz sąsiadujące z nim lokale, muzea, galerie i antykwariaty. Za przebieg imprezy i jej wyjątkową atmosferę odpowiadają nie tylko organizatorzy, ale też młodzi, kreatywni, pełni pozytywnej energii Wolontariusze. Same Strachy mają za sobą – oprócz 14 udanych edycji – liczne, zrealizowane inicjatywy, promujące młodych twórców i skutecznie angażujące lokalną społeczność w życie kulturalne Podkarpacia – zarówno młodzież, jak i osoby w wieku senioralnym. Festiwal cieszy się zainteresowaniem artystów i widzów z całego kraju, a także z zagranicy. Jest barwnym punktem na kulturalnej mapie Polski, który wkrótce ma zabłysnąć po raz 15.

Sztuka myśli w wydaniu Strachów
Wyjątkowość dni zagospodarowanych przez Nocne Teatralia Strachy wynika przede wszystkim z podejścia do kontaktu ze sztuką. Ich celem nie są bowiem zmagania konkursowe, które mają wyłonić „zwycięzców”. Strachy od zawsze kładły nacisk na formę „spotkania ze sztuką”. Spotkania żywego, poruszającego, przełamującego konwenanse, nierzadko tabu, a zwłaszcza tzw. czwartą ścianę. Widać to sposobie umiejscowienia widowni, która podczas spektakli praktycznie przenika się z przestrzenią sceniczną. Także w trakcie animacji, rozgrywających się dosłownie obok widzów – czy nawet włączających ich do wspólnych, twórczych działań – można poczuć, że sztuka jest faktycznie „na wyciągnięcie ręki”. Podobne okazje nadarzają się i przy bezpośrednich spotkaniach z artystami oraz organizatorami Festiwalu, pozwalających na inspirujące wymiany myśli.
Charakter Strachów podkreślają też dodatkowe akcenty. Czekająca na przybyłych kawiarenka festiwalowa – wypełniona muzyką, nawiązująca aranżacją do motywów przewodnich danej edycji, zachęcająca do napicia się kawy i spróbowania domowych wypieków w oczekiwaniu na kolejne punkty programu. Wręczane artystom skrzyneczki, zdobieniami odnoszące się zarówno do strachowych plakatów, jak i do tradycji krośnieńskiego „Miasta Szkła” – uczestnicy Festiwalu mogą w nich umieszczać anonimowe opinie dotyczące poszczególnych wydarzeń. Takim akcentem jest również festiwalowe hasło przewodnie. W tym roku krośnieńska impreza będzie krążyła wokół słów Sztuka myśli. Pełnią one różnorakie role. Są inspiracją dla konkretnych wydarzeń, dodatkowym tropem interpretacyjnym czy wreszcie – zaproszeniem do dyskusji na temat kondycji, znaczeń i możliwości współczesnej sztuki. To właśnie do tych słów, na różne sposoby, będą nawiązywały m.in. wystawy fotografii, wykład poświęcony zjawiskom malarskim czy plenerowy spektakl ogniowy.

15 Nocne Teatralia Strachy – jakie szykują atrakcje?
Nie ulega wątpliwości, że na Festiwalu wciąż szczególne miejsce zajmuje teatr alternatywny. Dlatego już wieczorem 8 września, w RCKP, pierwszy dzień Strachów otworzy sztuka Księżycowa droga. Najnowszy spektakl Teatru Nikoli (Kraków), za sprawą poetycznej pantomimy, ruchu i ekspresji, opowie o nietuzinkowych postaciach, ich wyprawie po świecie, podróży w głąb siebie i pogoni za marzeniami. Po przedstawieniu odbędzie się spotkanie z artystami, którzy nieraz już oczarowali krośnieńską widownię.

Drugi dzień Festiwalu w RCKP rozpocznie wystawa prac uczestników tegorocznych warsztatów z rękodzieła artystycznego, organizowanych przez Stowarzyszenie Teatr s.tr.a.c.h. Ponownie przekonamy się, że nawet zwykłe przedmioty codziennego użytku potrafią stać się dziełami sztuki. Niedługo potem odbędzie się wernisaż wystawy prac plastycznych Miłosza Tomkowicza (Krosno), zatytułowanej Sen ostateczny. Wystawy, która, sięgając rozmaitych form twórczości wizualnej, zachęca do refleksji nad kwestią jednostkowego i zbiorowego doświadczania obecności dzieła sztuki. Nadarzy się też okazja do wspólnych rozważań na temat hasła festiwalowego w kontekście sztuk plastycznych, podczas wykładu Jakuba Sawickiego, zatytułowanego Sztuka o myśli i myśli o sztuce w otoczeniu dzieł (nie tylko) malarskich.

Tego dnia również dojdzie do „teatralnego wielogłosu”, a to za sprawą dwóch monodramów i dwóch spektakli wieloobsadowych. Sztuka Historia Księcia H. (Białostocki Teatr Lalek, Białystok) to kolejna, ciekawa propozycja konfrontacji z szekspirowskim Hamletem – tym razem z perspektywy aktora przygotowującego się do wyjścia na scenę, perspektywy stawiającej człowieka w podwójnej roli: „architekta świata” i marionetki w rękach losu. Monodram Odbicia (Fundacja Orbis Tertius, Trzeci Teatr Lecha Raczaka, Poznań), łącząc różne formy sceniczne, podejmuje próbę redefinicji pojęcia „lalka” w przestrzeniach sztuki, szuka nowych znaczeń, a to wszystko w dialogu z opowiadaniem J. L. Borgesa. Tymczasem spektakl Echa (Teatr Migro, Kraków) – dzięki unikatowemu językowi ruchu, a także regionalnym pieśniom i muzyce – zabierze nas w poruszającą podróż po Kresach Wschodnich, ich burzliwych dziejach i wielokulturowości, zadających pytanie o miejsce przeszłości w przyszłości. Ostatnie zaplanowane na ten dzień przedstawienie, Lalki (Kompania Primavera, Warszawa), łącząc w sobie elementy teatru muzycznego i tańca, koncertu oraz performance’u, przywołując znane, polskie utwory rockowe w nowych aranżacjach, stanie się silnym, wielowymiarowym głosem kobiecości – z całą paletą jej kontekstów, znaczeń i ról.

Ostatniego dnia Nocne Teatralia Strachy przeniosą się na krośnieński Rynek i do okolicznych obiektów. Na wstępie uczestnicy Festiwalu wezmą udział w apetycznym wykładzie poświęconym kuchni wegańskiej, połączonym z warsztatami i degustacją potraw.

W dalszej kolejności odbędą się wernisaże trzech wystaw fotograficznych, wyłonionych w ramach tegorocznej akcji „Wystaw się w Krośnie!”: Dziewięć Światów (Przemysław Gawłowski, Wrocław), Czas (Piotr Dras, Płock) i Transhumanizm: nowe sacrum wobec technologicznego profanum (Bartosz Dominik, Kłobuck). Prace te – choć wynikają z odmiennych technik warsztatowych i różnych „punktów wyjścia” – snują wspólną opowieść o aspektach człowieczeństwa i jego metamorfozach. Czy to w kontekście cielesności i sztuki bodypaintingu, czy w odniesieniu do Nietzscheańskiej koncepcji nadczłowieka, czy też w zetknięciu z pojęciem przemijania.
Następnie przyjdzie czas na cykl wydarzeń plenerowych. Pierwszym z nich będzie koncert warszawskiego zespołu Róża, który w tym roku wydał swój debiutancki album Bu!. Krośnieńskim Rynkiem zawładną autorskie, balladowe i dynamiczniejsze rytmy z pogranicza takich gatunków, jak brytyjski postpunk, r’n’b czy synth pop. Później przestrzeń ta zostanie opanowana przez widowiskowe popisy kuglarskie z udziałem żywych płomieni – a to za sprawą gorącego spektaklu ogniowego Sztuka myśli, w wykonaniu uczestników tegorocznych warsztatów z technik ogniowych, festiwalowych Wolontariuszy i członków Teatru s.tr.a.c.h. 15 edycję Festiwalu zamknie tradycyjna już, uwielbiana przez krośnian impreza muzyczna w formule silent disco.

Jak co roku, program Strachów kusi atrakcjami. Miłośnicy kultury i sztuki (nie tylko) alternatywnej z pewnością znajdą w nim niejeden powód, aby z początkiem września ruszyć do Krosna.

15 Festiwal Sztuk Alternatywnych Nocne Teatralia Strachy odbędzie się w dniach 8-10 września 2022 w Krośnie.

Wstęp na wszystkie wydarzenia festiwalowe jest bezpłatny. Darmowe wejściówki dostępne w kasie Regionalnego Centrum Kultur Pogranicza w Krośnie (ul. Kolejowa 1) oraz na stronie www.nocneteatralia.pl.
Więcej informacji o 15 edycji Festiwalu Nocne Teatralia Strachy można znaleźć na stronie www.nocneteatralia.pl oraz na Facebooku: @nocneteatraliastrachy.