W 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej Muzeum Podkarpackie w Krośnie zaprasza na nową wystawę czasową, która ma na celu przypomnienie dramatycznych wydarzeń jakie rozegrały się podczas trwania wielkiej wojny – pierwszej której nadano miano totalnej.

Krosno, wchodzące w skład monarchii austro-węgierskiej, trzykrotnie znajdowało się pod okupacją wojsk carskich. Pierwszy raz w rękach rosyjskich miasto znalazło się końcem września 1914 r. na niespełna 10 dni. Następnie od 24 listopada do 12 grudnia w gmachu sądu w Krośnie znajdował się sztab 8 armii rosyjskiej, a wojska carskie zostały wyparte z miasta po raz drugi 15 grudnia. Tego samego dnia Rosjanie przepuścili atak artyleryjski na miasto, do którego wkraczała piechota austro-węgierska. W wyniku czterogodzinnego ostrzału zginęło kilkanaście osób, a kilkadziesiąt odniosło rany. Ponadto w znacznym stopniu ucierpiała zabudowa miejska.

W wyniku późniejszych niepowodzeń na froncie, armia austro-węgierska została zmuszona do wycofania się z wcześniej zajętych terenów. 29 grudnia 1914 r. do miasta powrócił sztab rosyjskiej 8. armii. Wówczas to rozpoczęła się najdłuższa, bo trwająca do maja 1915 r. okupacja rosyjska Krosna. Był to czas aresztowań i zsyłek wśród mieszkańców miasta, których poddano inwigilacji i kontroli. Represjami objęto w zdecydowanej większości działaczy patriotycznych i niepodległościowych skupionych w Powiatowym Komitecie Narodowym oraz  Związku Strzeleckim. Aresztowano m.in. ks. Edwarda Janickiego, długoletniego wicemarszałka powiatu krośnieńskiego i pierwszego prezesa Powiatowego Komitetu Narodowego, wiceburmistrza Jędrzeja Krukierka, asesora Józefa Bergmana, czy lekarza miejskiego dr Adama Jasińskiego. Ludność miasta przeżywała ogromne problemy materialne: kłopoty z żywnością oraz materiałami opałowymi. Co więcej, w mieście utworzono szpital polowy, który juz na początku 1915 r. był przepełniony, a rannych i chorych umieszczano w budynkach miejskich. Oprócz osób rannych, wielu żołnierzy cierpiało na choroby zakaźne, tj.: cholera, tyfus i dyzenteria.

Na przełomie kwietnia i maja 1915 r. ruszyła wielka ofensywa połączonych wojsk austro-węgierskich i niemieckich. 6 maja dowództwo rosyjskie próbowało przeciwstawić się pod Krosnem tej ofensywie. Próby te nie powiodły się i już tego samego dnia do Krosna wkroczyli żołnierze węgierscy i niemieccy. W wyniku ofensywy wojsk państw centralnych front przesunął się na odległość 350 km na wschód od Krosna i do końca wojny nie powrócił na tereny powiatu krośnieńskiego. Pomimo tego sytuacja materialna mieszkańców tylko w niewielkim stopniu uległa poprawie. 

Pomimo że działania wojenne w pobliżu miasta zakończyły się w maju 1915 r., to wielu jego mieszkańców walczyło na różnych frontach I wojny światowej aż do jej zakończenia. Wystawa czasowa, która będzie prezentowana w Muzeum od 11 września do 30 listopada 2014 r. ma na celu przypomnienie tamtych dramatycznych chwil.

Wystawa „Losy Krosna i krośnian w latach wielkiej wojny 1914-1918” podzielona została na dwie części. W pierwszej przypomniane zostaną dramatyczne losy miasta i jego mieszkańców w okresie I wojny, jak również okres ją poprzedzający, ze szczególnym uwzględnieniem działalności patriotycznej i niepodległościowej. Ta część ekspozycji zostanie uzupełniona i okraszona zabytkami z przedstawianego okresu. Wśród nich zaprezentowane zostanie malarstwo portretowe, archiwalne fotografie i dokumenty, a także pamiątki po żołnierzach walczących na frontach wielkiej wojny. Dopełnieniem prezentacji będzie przedstawienie zbioru militariów w postaci broni palnej i białej używanej przez wszystkie strony konfliktu. W drugiej części, widz zostanie przeniesiony na front wojenny. Zrekonstruowany okop ma w bardzo dobitny sposób uzmysłowić trudy nie tylko walki, ale i codziennego życia, z jakimi codziennie musieli zmagać się żołnierze wysłani na linię frontu.

Wystawa od strony poznawczej i emocjonalnej ma charakter uniwersalny i jest skierowana do widzów kilku pokoleń.

Łukasz Kyc