Jest coś magicznego, nieuchwytnego w starych fotografiach. Piękno, czar minionej epoki, tajemniczość przeszłości. I dusza. Wielu z nas wierzy, że pożółkłe, spękane tekturki kryją coś więcej niż tylko wyblakłe twarze. To niezwykłe pamiątki po ludziach, w których zaklęte zostały ich emocje, ich serce. To takie kęsy czasu, które można wziąć do ręki. Prawdziwa więc uczta czeka na każdego amatora sztuki fotografii tradycyjnej w archiwach Muzeum Podkarpackiego.

W samym tylko Dziale Historycznym znajdują się setki fotografii. Na V Noc Muzeów przygotowaliśmy prezentację przedstawiającą część z nich. Sto fotografii sprzed stu lat. W rolach głównych wystąpili: powstańcy i Legioniści, burmistrzowie i urzędnicy, społecznicy i aktywiści, artyści i ludzie kultury, nauczyciele i uczniowie oraz dystyngowane damy, zacni panowie i urocze dziateczki. Część postaci jest doskonale znana, większość jednak anonimowa.

Stara fotografia
to baśń o przemijaniu
mijają słowa, uśmiech i chwila
koronki i wstążki i kapelusze
my mijamy

Stara fotografia
to baśń o trwaniu
trwają nieruchome twarze
zaklęte w jednym błysku
trwają dusze

Drewniana willa Lewakowskich tonęła w bluszczu, rodzice eleganccy i szykowni, dzieci w strojach krakowskich pozowały przed werandą. W ogrodzie Mazurkiewiczów czas na popołudniową szklaneczkę tradycyjnej nalewki i pudełeczko słodkości. Państwo Pikowie zachodzą do atelier – on pozuje z książką, ona siedzi przy stoliczku. Fotografie rodzinne są wspaniałe, szczególnie te z II poł. XIX w. Miały inny charakter i styl niż te dzisiejsze. Zdjęć nie robiono ani dużo, ani często. Im rzadsze, tym były cenniejsze, jako pamiątki tego, co nam najbliższe. Przeglądając kolejne „visite portrait” rysuje nam się portret krośnianina przełomu wieków. Panowie pod wąsem, w surdutach czy frakach, czasem w cylindrze lub meloniku. Dumni i dostojni. Damy z towarzystwa, panie domu i panny w sukniach z turniurami, oplecione koronkami i haftami. Kapelusze, parasolki, brożki i medaliony to atrybuty bogini końca dziewiętnastego stulecia. Dzieci są oczywiście najwdzięczniejszym obiektem zainteresowania obiektywu aparatów fotograficznych. Uczesane, w bieli koronek i schludnych sukienkach, często w strojach stylizowanych na ludowe, z zabawkami. Trochę smutne, przestraszone.

A jak wygląda współczesny krośnianin? Jak bardzo różnimy się od mieszkańców galicyjskiego miasteczka? Jak dalece odbiegamy od wizerunków sprzed stulecia?
Stare fotografie zainspirowały nas do stworzenia całkiem nowych, do stworzenia Wielkiego Albumu Krośnieńskiego. Naszym głównym celem było sportretowanie krośnian AD 2011, udokumentowanie, zachowanie naszych wizerunków. Może ktoś za sto lat zechce sięgnąć po te zdjęcia, przyjrzeć się naszym twarzom i pomyśleć chwilę o Krośnie i jego mieszkańcach z początku XXI stulecia. Uwieczniliśmy tych z państwa, którzy odwiedzili Pałac Biskupi 14 maja, podczas Nocy Muzeów. Cała akcja nie miałaby miejsca, gdyby nie ogromne zaangażowanie pedagogów i słuchaczy Państwowego Pomaturalnego Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy w Krośnie. Cudowni młodzi ludzie, pod okiem swoich opiekunów stworzyli w Muzeum Podkarpackim dwa studia. W małej galeryjce w piwnicach Pałacu powstało atelier, w którym pierwsze skrzypce grała Globika, aparat wielkoformatowy na błony cięte, prawdziwa legenda fotografii tradycyjnej. Dało nam to namiastkę przedwojennych zakładów fotograficznych, do których nawiązywała akcja. Szczęśliwcy, którym los, w sensie dosłownym, pozwolił skorzystać z usług tego atelier mają teraz pamiątkę w postaci portretu wizytowego z oryginalną, specjalnie na tą okazję zaprojektowaną ozdobną tekturką. Na drugim piętrze Pałacu powstało studio fotografii cyfrowej, portretujące wszystkich zainteresowanych. A kim byli zainteresowani? Sfotografowano łącznie 200 osób.

Najpierw nieśmiało, rodzice zachęcali dzieci, sami pozostając poza kadrem, panowie namawiali panie, koledzy koleżanki. Później już śmielej – fotografowali się wszyscy. Powstawały zatem i portrety indywidualne i zdjęcia rodzinne, zdjęcia par i grup przyjaciół. Dzięki państwa zainteresowaniu akcją – Muzeum zyskało fenomenalny zbiór fotografii, a państwo ciekawą pamiątkę po Nocy Muzeów 2011. Fotografie wykonane tej nocy przez słuchaczy Studium zostały wysłane drogą mailową do zainteresowanych, część z nich była odbierana osobiście w siedzibie szkoły.

Wszystkim państwu Muzeum Podkarpackie w Krośnie składa serdeczne podziękowania za udział w naszym przedsięwzięciu. Jego pełniejszy wymiar w postaci choćby wystawy czasowej prezentującej owe fotografie, będziecie państwo mogli podziwiać w maju przyszłego roku, podczas Nocy Muzeów 2012.
Szczególnie mocno chcielibyśmy podziękować słuchaczom oraz pedagogom krośnieńskiego Studium, bez których zaangażowania i ogromnej pasji akcja Wielki Album Krośnieński po prostu nie miałaby miejsca.

Twórcy Wielkiego Albumu Krośnieńskiego:

Atelier „P. Biskupi” z Globiką:
Janusz Krzywonos
Dorota Bocheńska
Gabriela Urbanek
Rafał Białek
Opieka merytoryczna: Andrzej Drozd

Studio Fotografii Cyfrowej:
Paweł Stańko
Adam Borek
Agnieszka Ryba
Opieka merytoryczna: Krzysztof Antosz

…Noszę w sobie nieskończoność takich twarzy,
jakby poczętych
w tych krótkich błyskach.
Nie wiem czyje, nie wiem gdzie, kiedy, nie wiem o nich nic.
A żyją we mnie.
Ich zamyślenia, spojrzenia, smutki, bladości,
grymasy, gorycze
żyją we mnie, zatrzymane na fotografiach…

Katarzyna Krępulec-Nowak

                                                                                       

Zdjęcia dla porównania:
portret nieznanej kobiety (koniec XIX w., ze zbiorów MPK) – Katarzyna Krępulec-Nowak (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)

portret nieznanego mężczyzny (koniec XIX w., ze zbiorów MPK) – Tomasz Świątek (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)

grupa nieznanych kobiet (lata 20-te XX w., ze zbiorów MPK) - Sara Nouri, Katarzyna Dembiczak, Natalia Trygar (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)

grupa młodych mężczyzn z Organizacji Bojowej PPS (lata 20-te XX w., ze zbiorów MPK) - Karol Czernicki, Tomasz Faliszek, Michał Habrat (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)

mała dziewczynka z rodu Lubomirskich (koniec XIX w., ze zbiorów MPK) – Nadia Meier (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)

Franciszek Pik Mirandola (początek XX w., ze zbiorów MPK) – Bruno Jakubowski (zdjęcie z 2011 r., Wielki Album Krośnieński)